Rize’nin Hemşin ilçesinde geçtiğimiz günlerde meydana gelen 4.7 büyüklüğündeki sarsıntının akabinde Çayeli ilçesinde dün sabaha karşı yaşanan heyelanda 1 kişi hayatını kaybetti, 4 kişi de yaralandı. Zelzelelerin heyelanlar üzerinde tesiri olup olmadığı konusunda açıklama yapan Öğretim Üyesi Dr. Öğretim Üyesi Özgenç Akın, Türkiye’nin tam manasıyla bir sarsıntı ülkesi olduğuna dikkat çekerek, “Ülkemiz dünyadaki en etkin nesillerden bir tanesi olan Alp-Himalaya jenerasyonunda yer almaktadır. Yani ülkemiz tam manasıyla bir zelzele ülkesidir. Hasebiyle bu sarsıntıların meydana gelmesi olağandır. Ülkemizde daha çok transform faylardan kaynaklanan yüzeye daha yakın sarsıntılar meydana gelir. Yüzeye yakın olduğu için de derinliği yıkıcı olabilmektedir. Şili, Japonya üzere dalma batma zonlarında daha derin, daha büyük zelzeleler meydana gelir. Bizim ülkemizde de 7 ya da daha fazla büyüklükte zelzeleler meydana gelmektedir” diye konuştu.
‘RİZE’DEKİ SARSINTI HİÇ ŞAŞIRTMADI’
Rize’de meydana gelen 4.7 büyüklüğündeki zelzeleye şaşırmadıklarını söz eden Akın, “Rize’de 4 büyüklüğüne sahip sarsıntı meydana gelmesine açıkçası biz şaşırmadık. Türkiye’nin tamamı sarsıntı bölgesidir. 1996 yılında yapılan sarsıntı tehlikesi haritasında bölgeler vardı. Birinci dereceden beşinci dereceye kadar. Güya beşinci derecedeki bölgede hiçbir halde sarsıntıdan etkilenmeyecekmiş üzere bir intiba oluşturuluyordu. 2018 yılında yeni sarsıntı tehlike haritası yapıldı. Bu harita parsel bazlı çalışmalarla sarsıntı tehlikesini ortaya koyabiliyor. Bölgemize bakacak olursak burada Mw=4.7’lik zelzele meydana geldi. Rize’de, Ordu’da, Trabzon’da, Batum’da faylar var. Bu fayların hepsi MTA’nın canlı fay haritasında işaretli değil. İnsanlık olarak aslında fayların 100’de yüzüne hakim değiliz, hiçbir vakit da olamayız. Zira bir hareket sonucunda faylar oluşur. Fay kırık demektir. Daha evvel oluşmuş faylarda zelzele olabildiği üzere bir sarsıntı de fayın oluşmasına neden olabilir. Yani ortalarında sebep sonuç münasebeti vardır.
‘BİNGÖL’DE 7 VE ÜZERİ SARSINTI BEKİLYORUZ’
Kentimiz hakkında konuşacak olursak, Kuzey Anadolu ve Doğu Anadolu fay zonlarına olan yakınlığımız kent olarak tehlike altında olduğumuzu söz ediyor. 4.0, 5.0, 6.0 büyüklüğündeki sarsıntılar çoklukla yıkıcı olmaz. Yıkıcı olması yapıların uygunsuz inşasından dolayıdır. 6 Şubat zelzelesinde gördük ki 600-700 kilometre uzaklıkta olmamıza karşın Trabzon’da sallandık ve önemli halde hissettik. Hasebiyle Kuzey Anadolu ve Doğu Anadolu fay çizgilerine olan yakınlığımızdan ötürü buralarda meydana gelebilecek büyük zelzelelerin de bizi direkt ve önemli biçimde etkileyebileceğini düşünüyoruz. Rize’de daha küçük bir yarar meydana gelen 4.7 büyüklüğündeki bir sarsıntı Trabzon için yıkıcı olmayabilir lakin örneğin Bingöl Karlıova civarında 7 ve 7’den büyük bir zelzele bekliyoruz. Hasebiyle bu sarsıntının bizi etkileyemeyeceğini söyleyemeyiz” formunda konuştu.
DEPREMLER HEYELANLARI TETİKLER Mİ?
Depremlerin heyelanı tetikleyeceğini belirten Akın, “Depremler heyelanı tetikler, zira tabiatta Newton’un reaksiyon yasası geçerlidir. Meydana gelen bir kütle hareketi heyelan oluşturabilir. 6 Şubat 2023 zelzelesinden sonra da heyelanlar meydana geldi. Bilhassa bölgemiz çok dik yamaçlara sahip ve yağış oranı da çok yüksek. Bu yağış oranı da çok yüksek olduğu için stabil olmayan yer altı katmanları heyelanlara sebep olacaktır. Münasebetiyle kütle hareketi ve yağışın da fazla olması, eğimin fazla olması bu heyelanları tetikleyecektir” diye konuştu.
Neler yapılması gerektiği konusunda ihtarlarda bulunan Akın, “Parsel bazında taban etütlerini çok önemli bir biçimde yapmamız ve denetlememiz gerekmektedir. Genel manada makro bölge ve mikro bölgeleme çalışmaları yapılması lazım. Mikro bölgeleme çalışmaları daha yüzeye yakın, daha sık aralıklarla ölçümler alınarak yapılırken, makro bölge çalışmaları ise daha derin ve daha geniş alanda tüm kenti, hatta tüm bölgeyi kapsayacak formda yapılır. Bu çalışmalar bir kentin inşasında kesinlikle uzman yer bilimciler tarafından yapılmalıdır. Elde edilen sonuçların çok güzel bir halde tahlil edilip, imar planlarının da buna nazaran yapılması can ve mal kayıplarını önleyecektir” tabirlerini kullandı.
RİZE TARİHİNDE İLK
Türkiye Sarsıntı Bölgeleri Haritası’na nazaran dördüncü derece sarsıntı bölgesinde yer alan Rize’de 15 Ekim’de 4.7 büyüklüğünde sarsıntı meydana gelmişti. Rize tarihinde birinci kere büyüklüğü 4’ü aşan bir sarsıntı yaşandığı belirtilirken, Rize’ye en yakın büyük sarsıntı 1892’de Artvin’de büyüklüğü bilinmeyen lakin 6 büyüklüğünde olduğu iddia edilen sarsıntı ve 1906 yılında Erzurum’un Toprakkale-Oltu bölgesinde yaşanan 6 büyüklüğündeki zelzele olarak biliniyor.
(İHA)