Kaan Kemal Öner’in birinci şahsî standı “Gökyüzünün Karnında(n)”, Uras Kızıl küratörlüğünde Quick Arka Space’te izleyicilerle buluşuyor. Öner’in Kamboçya, Tayland, İzlanda, Güney Afrika, Normandiya, Mazı Köyü üzere farklı yerlerde çektiği süreçsel fotoğraflardan meydana gelen stant, gerek sanatkara dair farklı çeşitten bir panorama sunması gerekse “fotoğraf” sıkıntısını tartışmaya açmasıyla özel bir yerde duruyor.
Kendi tarihselliği içerisinde çağdaş vakitlerin en değerli icatlarından biri olan fotoğraf, tarihselliği, kullanım amacına/türüne nazaran fonksiyonunu değiştirmesi ve nihayetinde ortaya koyduğu problemlerle dikkat çeken bir araç/icat olarak kıymetlendirilebilir. Tam da bu noktada fotoğrafın tarihi öyküsünü düşünmek, beraberinde büyük bir sanat disiplinin nasıl gün yüzüne çıktığını ve mana haritasını nasıl inşa ettiğini de görünür kılar. Öte taraftan fotoğrafın kendisi kadar fotoğrafa yüklenen manalar da diğer bir anlatı örüntüsünü beraberinde getirir.
Fotoğraf, yanına ek edilen edime nazaran yine ve yine anlamlandırılabilecek bir disiplin olarak tahayyül edilebilir. Sözgelimi fotoğraf “çekmek” ile fotoğraf “yapmak” ortasındaki temel ayrım, tıpkı vakitte fotoğrafı anlamlandırma öyküsünde de ayrıksı bir yerde durur. İşte Kaan Kemal Öner’in “Gökyüzünün Karnında(n)”ı tam olarak bu noktada kendi manasını çoğaltır, beraberinde yeni dünyalar getirir.
Fotoğraf: Tahir Akkurt FOTOĞRAFI DÜŞÜNEN BİR SANATÇI
Öner’in 7 yıllık üretiminden bir seçkiyi merkezine alan “Gökyüzünün Karnında(n)”, hem fotoğraf sanatına dair düşündürdüğü temel ayrımlar hem de sanatkara dair çizdiği panorama ile dikkat çeker. Bu noktada Öner, “fotoğraf yapan” bir sanatçı olarak yörüngede ayrıksı bir yere konumlanır. Onun için fotoğrafı düşünmek, çekmek, çıktısını almak bütününde bir “yapma” edimi barındırır; zira burada baştan sona bütün bir süreci yöneten, denetimi altında tutan ve şekillendiren bir sanatçı profili kelam bahsidir. Fotoğraf, salt çekilen ve eserin çıktısı alınan bir obje değildir onun için. Bu durum da Öner’i tıpkı vakitte fotoğrafı düşünen bir sanatçı durumuna getirir. Tam da böylesi bir pozisyonda Uras Kızıl’ın işleri yan yana getirme ve bütünlüklü bir dünya inşa etme isteği, standın omurgasını ortaya çıkarır.
Poetik bir başlık olarak “Gökyüzünün Karnında(n)”, hem göğe ve onun üzerinden sonsuzluğa dair yaptığı vurgu hem de karna, münasebetiyle sınırlandırılmışlığa (nihayetinde karın, deri ile çeperlenmiş ve kısıtlanmış bir alandır) yaptığı atıf ile kendi içerisinde bir çok anlamlılık ve düalite barındırır. Öner’in fotoğraflarında da sıkça takip edilebilecek bu çok anlamlılık, vakitle öykünün içerisine farklı anlatıların dahil olmasına taban hazırlar. Nihayetinde burada salt poetik değil, birebir vakitte işlerin ruhuna da atıf yapan bir başlık kelam bahsidir.
Hemen her fotoğrafında insan ve insansızlık, insan ve yer, insan ve obje/nesne üzere düaliteler üzerinden hareket eden Öner, böylece birçok farklı cinsten sorunsala da kapı ortalar. Onun için bir fotoğrafta insanın olması yahut olmaması, bütüncül bir hâl/durum olarak kendisini yakından hissettirir. İnsan, varlığı kadar yokluğu ile de çabucak her alanda kendisini yakından duyuran bir varlıktır. Bu durumun izleri Öner’in fotoğraflarında açıkça görülür. Direkt o ân orada halihazırda bulunmasa dahi biraz önce oradan bir insanın geçtiği, o mekâna/âna/objeye bir insanın değdiği çabucak fark edilir. Bu da epistemolojik olarak sanatkarın beşere nasıl yaklaştığını ve işlerinde ona nasıl bir yer verdiğini/açtığını gösterir. Fotoğrafın merkezinde yer alan başat bir öğe olmasa dahi insanın varlığı, Öner ne olursa olsun bir yerde kendini imler (yokluğu ile dahi olsa).
Fotoğraf: Tahir Akkurt Katmanlaşma, Kaan Kemal Öner’in fotoğraflarında ön plana çıkan bir öteki öge olarak kıymetlendirilebilir. Bu sorunun kökü bir noktada tekrar Öner’in bir mefhum olarak insan ile kurduğu ilgi üzerinden okunabilir. Nihayetinde her bir kitabın, sinemanın, fotoğrafın, sanat yapıtının kendi içerisinde imlediği bir kıssa vardır. Ana çizgileriyle katmanlaşma sorunu de bu kıssanın nasıl sunulduğunu imleyen ögelerden biridir. Nasıl bir öykünün anlatılacağı kadar öykünün nasıl anlatılacağı da bir sıkıntıdır ve Öner, bu noktada kendi öyküsünü – fotoğrafın kıssasını kurgularken üst üste binen anlardan/karakterlerden/objelerden yararlanır. Bu kimi vakit üst üste binen fotoğraflarda kimi vakit ise fotoğraflara eşlik eden nesne ve çıkıntılarda belirir. Bir kaplıcada/gölette duran beşerler da, bir panoya/duvara/çıkıntıya eklemlenmiş fotoğraflar/kareler de, bir kutuda kendisini gösteren bitkiler/tohumlar da bu manada öykünün katmanlaşmasına taban hazırlayan ögelerdir. Sanatçı bu prosedür ile hem işlerini boyutlandırır hem de onlar üzerinden kurduğu öyküyü katmanlaştırır. Nihayetinde işlerin fizikî olarak boyutlanması anlamsal olarak bir hacimleşmeyi/katmanlaşmayı da beraberinde getirir.
İKİ BOYUTLU BİR NESNEDEN DAHA FAZLASI
“Gökyüzünün Karnında(n)”, salt Öner’in fotoğraflarına değil, birebir vakitte birtakım objelere, görüntü, ışıklı pano ve buluntu materyallere de mesken sahipliği yapar. Bu da hem sanatkara dair farklı açılımlar yapması hem de sergiyi daha boyutlu bir hale getirmesi bakımından değerli bir bahis olarak kıymetlendirilebilir. Tıpkı vakitte katmanlaşma probleminin somut bir açılımı olarak görülebilecek bu konu/bağlam, kendi içerisinde fotoğrafın iki boyutlu bir nesneden fazlası olduğunu vurgular. Bir köşede minislaytlar, öbür bir köşede fotoğraftan fışkıran halat(lar), bir öbür köşede ise Quick Arka Space’in yüksek camlarına eklemlenen görüntü iş… Tüm bunlar bir yandan sergiyi katmanlayan başka yandan fotoğrafları boyutlayan ögeler olarak çabucak kendisini fark ettirir.
Fotoğrafların çekildiği ortam ve vakit dilimlerinin birtakım kusurlara, tozlara, ışık parlamalarına konut sahipliği yapması, bir sanatçı olarak Öner’in ne cins bir imge ve iz kanısı üzerinden hareket ettiğini görünür kılar. Tıpkı hayatın kendisi üzere bu fotoğrafların da içlerinde birtakım kusur, bozulma ve müdahaleler barındırması, yazının başında da vurgulanan fotoğraf çekme ile yapma edimleri ortasındaki ayrıma işaret eder. Fotoğrafı yapan bir sanatçı olarak Öner, işi boyutlandırırken kimi ögeleri olduğu üzere bırakmayı tercih eder. Onun için kusurlar da bozulma ve müdahaleler de fotoğrafa dahildir ve tüm bunlar vakitle mevcut işlerin manasını daha da çoğaltır.
Fotoğraf: Tahir Akkurt Son olarak tüm bu edimler sırasında Kaan Kemal Öner, kullandığı farklı baskı teknikleriyle de çok istikametli bir anlatı kurar. Stantta kallitype, cyanotype, vandyke, platinum palladium, silver jelatin, gumoil, mordançage üzere farklı fotoğraf baskı teknikleri ile ürettiği işlerini bir ortaya getiren Öner, böylece ne derece fotoğraf üzerine düşünen bir sanatçı olduğunu da gösterir. Araştıran, sorgulayan, üreten bir sanatçı olarak Öner’in bu hali, his ve duygulanımların fotoğrafa yansırken öbür türlü tekniklerle ne derece farklı hallerde alımlanabileceğini gösterir. Teknik, bir yerde his ile kesişir ve ortaya kimi durumlarda değişik anlam(lar) çıkabilir.